Nhóm Dân tộc thiểu số

Người Hmong hoa ở Bản Tà Là Cáo, Tủa Chùa, Điện Biên.

Thôn Tà Là Cáo nằm ở trung tâm xã Xính Phình, huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên. Người Hmong hoa đến đây lập nghiệp và sinh sống từ xa xưa, do vậy tất cả các địa danh đều được gọi bằng tiếng bản tộc. Khu vực này thấp, gần nguồn nước nên người dân ở đây gặp nhiều thuận lợi trong sản xuất và sinh hoạt. Người Hmong hoa chủ yếu sống dựa vào nông nghiệp như trồng ngô, lúa ở ruộng bậc thang và trên nương rẫy. Ngoài ra họ còn có nguồn thu nhập khác từ việc trồng chè, thả cánh kiến, chăn nuôi gia súc, gia cầm, làm bánh dầy và các nghề thủ công truyền thống khác.
Người Hmong hoa ở đây vẫn lưu giữ được những bản sắc văn hóa truyền thống riêng rất độc đáo. Mối quan hệ của họ trong cộng đồng thôn bản, dòng họ và gia đình được tôn trọng, phong tục truyền thống trong các dịp lễ tết, tang ma, cưới hỏi vẫn được duy trì. Bên cạnh các hình thức văn nghệ như múa khèn, hát đối đáp, trong các ngày lễ tết họ còn có các trò chơi như thi bắn nỏ, đánh cù, lảy pa pao, đánh én, v.v….

Phụ nữ Hmong Hoa ở Tà Là Cáo rất cần cù, chăm chỉ. Họ có kỹ năng thêu các hoa văn độc đáo và vẽ sáp ong để tạo nên những bộ trang phục truyền thống tuyệt đẹp. Bộ trang phục nữ truyền thống gồm có áo, váy và thắt lưng. Chiếc váy truyền thống của họ được ghép từ 3 phần chính: Phần trên cùng là vải lanh vẽ sáp ong, nhuộm chàm. Vải vẽ sáp ong của người Hmong ở đây khá đặc biệt, họ vẽ trên nền vải màu xanh (thay vì mầu trắng như các nhóm Hmong khác), sau đó nhuộm chàm đậm. Sau khi hoàn thiện hoa văn sẽ có màu xanh nhạt hơn trên nền chàm, tuy không tương phản mạnh nhưng rất tinh tế. Nếu không vẽ sáp ong thì họ dùng vải lanh trơn nhuộm chàm và chà sáp ong lên bề mặt vải cho mềm và bóng. Phần giữa váy được thêu trang trí kết hợp giữa phương pháp thêu dấu nhân và thêu ghép vải. Họ thêu theo từng khuông khoảng 6-8 ô, xen kẽ các hoa văn ghép vải hình kỷ hà như hình tam giác, hình thoi…Phần sát gấu váy là vải chàm trơn, làm nổi bật hai mảng trang trí phía trên. Để may một chiếc váy truyền thống cần có 5 mét vải vẽ sáp ong, 5 mét vải thêu và 5 mét vải sẫm màu.
Màu sắc và hoa văn trang trí trên chiếc áo truyền thống của người Hmong hoa thì đa dạng hơn trên váy, bao gồm các mô típ hoa văn hình học xen kẽ với những đường vằn zích zắc và đường viền vải màu. Trong những lúc rảnh rỗi, người phụ nữ Hmong hoa còn thêu và may thắt lưng, địu con, túi đi chợ cho mình và người thân trong gia đình. Chiếc địu con cũng là một sản phẩm để các bà mẹ người Hmong nơi đây thể hiện tình thương yêu và sự khéo léo của đôi bàn tay.

Trước đây trang phục của người Hmong Tà Là Cáo đều được trang trí cầu kỳ và tinh xảo như vậy. Hiện tại, cùng với sự phát triển của thị trường, người dân có xu hướng mua váy áo may ghép từ vải nhung và in sẵn hàng loạt bán ngoài chợ địa phương. Bởi vậy nghề thêu và vẽ sáp ong truyền thống của người Hmong Tà Là Cáo có nguy cơ mai một dần.
Nhận thấy điều này, từ năm 2005 Doanh nghiệp xã hội CRAFT LINK và tổ chức JICA đã tiến hành dự án phát triển hàng thủ công nơi đây để hỗ trợ nhóm Hmong Tà Là Cáo gìn giữ nghề thêu truyền thống, góp phần tăng thêm thu nhập cho cộng đồng. Trong bước đầu thành lập, nhóm đã được Doanh nghiệp xã hội CRAFT LINK tập huấn về thiết kế phát triển sản phẩm, làm sổ sách và quản lý nhóm để hướng tới phát triển bền vững.
Để hỗ trợ cho người dân nơi đây lưu giữ nền văn hóa truyền thống và duy trì các kỹ năng thêu, vẽ sáp ong trong việc sản xuất hàng thủ công, hiện tại Doanh nghiệp xã hội Craft Link không chỉ hỗ trợ nhóm về mặt kỹ thuật mà vẫn tiếp tục là cầu nối đưa sản phẩm của họ đến với thị trường trong nước và quốc tế. Các bạn trẻ cũng được khuyến khích tham gia vào các hoạt động phát triển nghề thủ công truyền thống tại địa phương. Hy vọng rằng với sự nỗ lực từ nhiều phía, người dân thôn Tà Là Cáo sẽ có thêm thu nhập cho gia đình và cộng đồng, đồng thời tiếp tục giữ gìn được bản sắc văn hóa của dân tộc Hmong cho các thế hệ mai sau…